पिप्पली (पिंपळी) चूर्ण

वैद्य मेघराज पराडकर

पिप्पली चूर्ण वात एवं कफ नाशक हुन्छ ।

१. गुणधर्म एवं सम्भावित उपयोग

यो औषधि वात एवं कफ नाशक हुन्छ । विकारहरुमा यसको सम्भावित उपयोग आगाडि दिएको छ; प्रकृति, क्षेत्र, ऋतु र अन्य विकारहरु अनुसार उपचारमा परिवर्तन हुन सक्छ । तसर्थ वैद्यको मार्गदर्शनमा नै औषधि लिनुहोस् ।

२. सूचना

अ. आयुवर्ग ३ देखि ७ को लागि चौथाई र ८ देखि १४ को लागि चूर्ण आधी मात्रा मा लिनुहोस् ।

आ. मधुमेह (डायबीटिज) हुनुहुन्छ भने औषधि महको साथ नलिएर पानीको साथ लिनुहोस् वा केवल चूसेर खानुहोस् ।

इ. उष्णताको लक्षण (उष्ण पदार्थ नसहने, मुखमा छाला निस्किने, शरीरमा जलन हुने, मूत्रमार्गमा जलन हुने, शरीरमा फोका आउने, चक्कर आउने आदि) भएमा तथा ग्रीष्म वा वर्षा पछि आउने शरद ऋतु (अक्टूबर हीट) को अवधिमा पिप्पलीको उपयोग कम गर्नुहोस् अथवा नगर्नुहोस् ।

ई. उष्णता बढ्यो भने पिप्पली बन्द गरि दिनमा दुई पटक कागतिको शरवत १–२ दिन पिउनुहोस् ।’

३. औषधिको उचित परिणाम प्राप्त गर्न यो नगर्नुहोस् !

मैदा र बेसनको पदार्थ; अमिलो, नुनीलो, धेरै तेल र मसलादार पदार्थ, आईस्क्रीम, दही, पनीर, चीज, बासी, असमय र अत्यधिक भोजन गर्ने, घाममा घुम्ने तथा रात्रि जागरण

४. औषधि लिइरहँदा उपास्य देवतालाई प्रार्थना गर्नुहोस् !

हे भगवान, म यो औषधि तपाईको चरणमा अर्पण गरि तपाईको ‘प्रसाद’ को रुपमा ग्रहण गरिरहेको छु । यो औषधिले मेरो विकारहरु निको पार्नुहोस् ।

– वैद्य मेघराज माधव पराडकर, सनातन आश्रम, रामनाथी, गोवा. (११.६.२०२१)

सन्दर्भ : सनातनको ग्रन्थ ‘आयुर्वेदानुसार आचरण कर बिना औषधियाेंके निरोगी रहें !’