मुस्ता (नागरमोथा) चूर्ण

नागरमोथा चूर्ण थंड गुणधर्माचे असून पित्त आणि कफ नाशक आहे.

१. गुणधर्म आणि संभाव्य उपयोग

हे औषध थंड गुणधर्माचे असून पित्त आणि कफ नाशक आहे. याचे विकारांतील संभाव्य उपयोग पुढे दिले आहेत; परंतु प्रकृती, प्रदेश, ऋतू आणि समवेतचे अन्य विकार यांनुसार उपचारांत पालट होऊ शकतो. त्यामुळे औषध वैद्यांच्या मार्गदर्शनाखालीच घ्यावे.

उपयोग	औषध घेण्याची पद्धत	कालावधी
अ. तहान लागणे, कणकण आणि अंगदुखी	पिण्याच्या १ लिटर पाण्यामागे अर्धा चमचा या प्रमाणात नागरमोथ्याचे चूर्ण घालून पाणी ५ मिनिटे उकळावे. तहान लागेल तेव्हा हेच पाणी प्यावे.	३ ते ४ दिवस
आ. मळमळ, उलटी, अतीसार (जुलाब) होणे आणि शौचावाटे रक्त पडणे	वाळा चूर्ण, नागरमोथ्याचे चूर्ण, धनेपूड आणि बडीशेपेची पूड यांचे समभाग मिश्रण करावे. यातील १ चमचा मिश्रण दिवसातून ३ – ४ वेळा वाटीभर गरम पाण्यातून घ्यावे.	३ ते ४ दिवस
इ. अंग जड होणे, भूक न लागणे, लघवी गढूळ होणे, ताप या विकारांत, तसेच रक्तशुद्धीसाठी	१ चमचा नागरमोथा चूर्ण वाटीभर गरम पाण्यात मिसळून दिवसातून ३ – ४ वेळा घ्यावे.	७ दिवस
ई. लहान मुलांना दात येतांना येणारा ताप किंवा या वेळेत होणारे अन्य विकार, तसेच स्तनपान करणार्‍या बाळांना येणारा ताप	१ पेला पाण्यामध्ये १ चमचा नागरमोथ्याचे चूर्ण घालून उकळून गाळून घ्यावे. दिवसातून ५ – ६ वेळा यातील थोडे थोडे पाणी बाळाला पाजावे.	७ दिवस

२. सूचना

अ. वयोगट ३ ते ७ यासाठी पाव आणि ८ ते १४ यासाठी अर्ध्या प्रमाणात चूर्ण घ्यावे.

३. औषधाचा सुयोग्य परिणाम होण्यासाठी हे टाळावे !

मैदा आणि बेसन यांचे पदार्थ; आंबट, खारट, अती तेलकट अन् तिखट पदार्थ; आईस्क्रीम, काकवी, दही, पनीर, चीज; शिळे, अवेळी आणि अती प्रमाणात भोजन; उन्हात फिरणे; तसेच रात्रीचे जागरण