प्रधान गुण आणि भक्तीयोग यांनुसार पूरक साधना

तमप्रधान

अशी व्यक्ती आळशी असून ती नामस्मरण करण्यास कंटाळा करते. अशा व्यक्तीला अवतारांच्या गोष्टी, गुरुचरित्र, शिवलीलामृत इत्यादी मोठ्याने वाचण्यास सांगावे. तिला समजेल अशा सोप्या गोष्टी किंवा भाग वाचण्यास सांगावे, तसेच प्रतिदिन एक सहस्र वेळा नामजप किंवा एकदा विष्णुसहस्रनाम लिहिण्यास सांगावे.

रजप्रधान

अशी व्यक्ती नामावर मन एकाग्र करू शकत नाही. तिने विष्णुसहस्रनाम, गणेशसहस्रनाम किंवा पुरुषसूक्त इत्यादी मोठ्याने वाचावे किंवा श्रीमद्भगवदगीतेतील एखादा अध्याय वाचावा.

सत्त्वप्रधान

अशा व्यक्तीची एखाद्या ठिकाणी लक्ष केंद्रित करण्याची क्षमता असते; म्हणून तिने एखादे नाम किंवा गुरुमंत्र यांचा जप करावा. सात्त्विक व्यक्तीमध्ये कधीकधी रज-तम गुण उफाळून येतात, त्या वेळी नामस्मरण करणे कठीण जाते. अशा वेळी नाम किंवा गुरुमंत्र मोठ्याने म्हणावा किंवा विष्णुसहस्रनाम म्हणावे. सत्त्वगुण वाढल्यावर पूर्ववत नामाचा किंवा गुरुमंत्राचा जप करावा.

– (पू.) डॉ. वसंत बाळाजी आठवले (ख्रिस्ताब्द १९८१)