देवळात दर्शन घेण्याची योग्य पद्धत कोणती ?

देवळात दर्शन घेण्याची योग्य पद्धत कोणती याविषयी आपण या लेखातून जाणून घेऊया. तसेच देवळात प्रवेश करण्यापूर्वी, प्रवेश केल्यानंतर आणि देवळातून बाहेर पडतांना करावयाच्या कृती समजून घेऊया.

१. देवळात प्रवेश करण्यापूर्वी शक्य असल्यास पाय धुवावेत.

२. देवळाच्या आवारातून कळसाला नमस्कार करावा.

३. देवळाच्या पायर्‍या चढतांना उजवा हात लावून पायरीला नमस्कार करावा.

४. ‘देवतेला जागृत करत आहोत’, या भावाने घंटा अतिशय हळू वाजवावी.

५. देवतेची मूर्ती आणि तिच्यासमोर असलेली कासवाची प्रतिकृती (शिवाच्या देवळात नंदीची प्रतिकृती) यांच्यामध्ये उभे न रहाता किंवा बसता, प्रतिकृतीच्या बाजूला उभे राहून हात जोडून विनम्रतेने दर्शन घ्यावे.

याविषयीची अधिक माहिती वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा !

६. देवतेच्या चरणांशी दृष्टी ठेवून लीन व्हावे. देवतेच्या छातीशी मन एकाग्र करावे. शेवटी देवतेच्या डोळ्यांकडे पाहून तिचे रूप डोळ्यांत साठवावे.

७. देवतेला अर्पण करावयाची वस्तू (उदा. फुले) देवतेच्या अंगावर न फेकता तिच्या चरणांवर अर्पण करावी.

८. मूर्ती दूर असेल, तर ती वस्तू देवतेसमोरील ताटात ठेवावी.

९. ‘देवतेच्या चरणी लीन होत आहोत’, या भावाने नमस्कार करावा.

१०. दोन्ही हात जोडून भावपूर्ण नामजप करत मध्यम गतीने प्रदक्षिणा घालाव्यात. सर्वसाधारणत: देवांना सम संख्येने आणि देवींना विषम संख्येने प्रदक्षिणा घालाव्यात.

११. देवळात बसून थोडा वेळ नामजप करावा. प्रसाद शक्यतो देवळात बसूनच ग्रहण करावा.

१२. निघण्यापूर्वी देवतेला नमस्कार करून ‘तुझी कृपादृष्टी माझ्यावर सदैव असू दे’, अशी प्रार्थना करावी.

१३. देवळातून बाहेर पडत असतांना देवतेकडे आपली पाठ एकदम होणार नाही, याची काळजी घ्यावी.

१४. देवळातून बाहेर पडल्यावर आवारातून परत एकदा कळसाला नमस्कार करावा आणि मग प्रस्थान करावे.

संदर्भ : सनातन-निर्मित ग्रंथ ‘देवळात दर्शन कसे घ्यावे ?’

मंदिरात दर्शन करून आल्यावर काही वेळ मंदिराच्या पायर्‍यांवर बसण्यामागील कारण !

कोणत्याही मंदिरात दर्शन घेऊन आल्यानंतर मंदिरातील पायर्‍यांवर किंवा ओट्यावर बसण्याची परंपरा आहे. आता तर बहुतांश लोक मंदिरातील पायर्‍यांवर बसून त्याचे घर, व्यवसाय, राजकारण आदी गोष्टींची चर्चा करतात; परंतु ही प्राचीन परंपरा चालू करण्यामागे एक विशेष उद्देश आहे.

​वास्तविक मंदिराच्या पायर्‍यांवर बसल्यावर एक श्‍लोक म्हणायचा असतो. अलीकडे या श्‍लोकाचा लोकांना विसर पडला आहे. या श्‍लोकाचे मनन करावे आणि येणार्‍या नवीन पिढीलाही सांगावे.

अनायासेन मरणं विना दैन्येन जीवनम् ।
देहान्ते तव सान्निध्यं देहि मे परमेश्‍वरम् ॥
​
या श्‍लोकाचा अर्थ आहे,

‘अनयासेन मरणं’ : कोणत्याही कष्टाविना आम्हाला मृत्यू यावा. कधीही आजारी पडून अथवा अंथरुणावर खिळून मृत्यू येऊ देऊ नकोस. चालता-फिरता, सहजपणे प्राण निघून जाऊ दे.

‘विना दैन्येन जीवनम् ।’ : जीवन परावलंबी असू नये. जीवन स्वावलंबी आणि विनासहार्‍याने जगता येऊ दे. ज्याप्रमाणे लकवा झाल्यावर जीव दुसर्‍यावर आश्रित होऊन पराधीन किंवा हतबल होतो, तसे होऊ नये. श्रीकृष्णाच्या कृपेने कुणालाही भीक मागण्याची वेळ येऊ न देता जीवनाची नौका पार पडू दे.

‘देहान्ते तव सान्निध्यं’ : जेव्हा मृत्यू येईल, तेव्हा तो भगवंताच्या सान्निध्यात येऊ दे. जसे पितामह भीष्म यांच्या मृत्यूच्या वेळी साक्षात् भगवान श्रीकृष्ण त्यांच्या सन्मुख जाऊन उभा राहिला होता. भगवंताचे दर्शन करता करता प्राण निघून जावा.

‘देहि मे परमेश्‍वरम्’ : हे परमेश्‍वरा, असे वरदान मला द्यावे.

​भगवंताची प्रार्थना करतांना वरील श्‍लोक म्हणावा. देवाजवळ गेल्यावर आम्हाला गाडी, मुलगा, मुलगी, पती, पत्नी, घर, धन आदी (अर्थात् संसार) मागू नये. हे तर भगवंतच स्वत: प्रत्येकाच्या पात्रतेप्रमाणे ज्याला त्याला देत असतो; म्हणून दर्शनानंतर बसून ही प्रार्थना अवश्य केली पाहिजे.

ही याचना नसून प्रार्थना ! ​

याचना ही सांसारिक वस्तूंसाठी, जसे की घर, व्यवसाय, नोकरी, मुले, धन, सांसारिक सुख आदी गोष्टींसाठी केली जाते. ती याचना आहे, भीक आहे. प्रार्थना या शब्दाचा अर्थ काय आहे ? ‘प्र’ म्हणजे विशेष अर्थात् विशिष्ट किंवा श्रेष्ठ. ‘अर्थना’, म्हणजे निवेदन. प्रार्थना म्हणजे विशेष निवेदन !

दर्शन कसे घ्यावे ?

मंदिरात गेल्यावर नेहमी उघड्या डोळ्यांनी देवतेचे दर्शन करावे, त्याला न्याहाळावे. त्याच्या श्रृंगाराचा संपूर्ण आनंद घ्या आणि त्याच्या नीज स्वरूपाला या डोळ्यांत सामावून घ्यावे.

​दर्शन करून आल्यावर आपण जेव्हा बाहेर येऊन बसणार, तेव्हा नेत्र बंद करून नुकतेच ज्या देवतेचे दर्शन घेतले, त्याच्या स्वरूपाचे ध्यान करावे. मंदिरातून बाहेर आल्यावर पायर्‍यांवर बसल्यानंतर आपल्या अंतरात्म्याचे ध्यान करावे. तेव्हा डोळे बंद ठेवावे. जर नीज आत्मस्वरूप ध्यानात भगवंत दिसले नाही, तर पुन्हा मंदिरात जाऊन भगवंताचे दर्शन घ्यावे.
​
सत्यं परं धीमहि ।

​अर्थ : त्या परम सत्य परमात्म्याचे आम्ही ध्यान करतो.

साभार : व्हॉट्सअ‍ॅप