तमिळनाडूतील हिंदीविरोध योग्य कि अयोग्य ?

७ एप्रिल या दिवशी संसदीय राजभाषा समितीच्या ३७ व्या बैठकीत केंद्रीय गृहमंत्री श्री. अमित शहा यांनी “हिंदी ही इंग्रजीला पर्याय असू शकते आणि हिंदी ही देशातील अधिकृत भाषा असू शकते”, असे विधान केले होते. या विधानाला तमिळनाडूमध्ये राजकीय विरोध झाला. तमिळनाडू भाजपनेही श्री. शहा यांचे वक्तव्य अमान्य असल्याचे घोषित केले. तमिळनाडूतील हा ‘हिंदीविरोध योग्य कि अयोग्य ?’ या विषयी चर्चा करणारे काही अनुभव…

१. तमिळ भाषेत परकीय भाषांतील शब्दांचे आक्रमण नाही, हा अपप्रचार !

गेले महिनाभर मी तेलंगाणा, आंध्रप्रदेश, तमिळनाडू आणि केरळ या राज्यांमध्ये अध्यात्मप्रसारासाठी प्रवास करत आहे. भाग्यनगर येथे असतांना तेलुगु साहित्याचे जाणकर असलेले अधिवक्ता रमण मूर्ति यांच्याशी तेलुगु भाषेत येणार्‍या उर्दु शब्दांच्या संदर्भात चर्चा करत असतांना त्यांनी सांगितले की, तेलुगु भाषेला परिशुद्ध ठेवण्यासाठी तमिळ भाषेप्रमाणे द्विभाषा धोरण अवलंबले पाहिजे. आज तमिळनाडूमध्ये तमिळ आणि इंग्रजी या दोन भाषांना व्यवहारामध्ये प्राधान्य आहे. त्यामुळे तेथील तमिळ भाषा शुद्ध आहे.

तमिळनाडू सोडून अन्य भारतात स्थानिक भारतीय भाषा, राष्ट्रभाषा हिंदी आणि इंग्रजी तीन भाषांना व्यवहारात प्राधान्य असते. एरवी तमिळनाडू राज्यात हिंदीविरोध आहे, हे माहित असले, तरी ‘एखाद्या धोरणामुळे मूळ भाषा परिशुद्ध राहू शकते’, या विचारांनी मी थोडा सुखावलो होतो. प्रत्यक्षात तमिळनाडूमध्ये गेल्यानंतर तमिळनाडू भाषेत अन्य भाषेतील शब्द असल्याचे लक्षात आले. प्रवासाच्या पहिल्या दिवशी तमिळभाषेत ‘अधिक’ या शब्दासाठी ‘जास्ती’ हा मूळ पर्शीयन-अरेबिक शब्द उपयोगात आणला जात असल्याचे लक्षात आले. याविषयी स्थानिक सनातनच्या साधकांशी चर्चा केल्यानंतर असे अनेक शब्द परभाषांतील तमिळमध्ये प्रचलित झाल्याचे त्यांनी सांगितले. त्यामुळे ‘द्विभाषिक धोरणामुळे तमिळ भाषा शुद्ध राहिली आहे’, हा अपसमज असल्याचे लक्षात आले.

२. हिंदी ही आर्यांची भाषा, हा अपसमज !

इंग्रजांनी ‘फूट पाडा आणि राज्य करा’ हे धोरण राबवून भारतावर राज्य केले. त्यांनी ‘ब्रेकिंग इंडिया’ धोरणासाठी ख्रिस्ती मिशनर्‍यांच्या माध्यमातून कपोलकल्पित कथा रचून प्रचार केला की, दक्षिण भारत हा उत्तर भारतापासून वेगळा होता. उत्तर भारतीय ‘आर्य’ आहेत आणि दक्षिण भारतीय ‘द्रविड’ जातीचे आहेत. या दोन्ही जातींची संस्कृति, परंपरा, भाषा इत्यादि भिन्न आहेत. रावणवध करण्यासाठी उत्तरेतून आलेले प्रभु श्रीराम हे आर्य होते, तर रावण हा द्रविड होता. त्यामुळे आर्य आणि द्रविड यांचे परस्पर वैमनस्य होते. दुर्दैवाने आजही ‘ख्रिस्टो-द्रविड मूव्हमेंट’द्वारे याचा प्रचार चालू आहे. या प्रचाराच्या अंतर्गत ‘हिंदी ही आर्यांची भाषा आहे’, असाही एक अपसमज पसरवण्यात आला आहे.

प्रत्यक्षात ‘आर्य’ हा जातीवाचक शब्द नसून संस्कृतीवाचक शब्द आहे. ‘आर्य’ शब्दाचा अर्थ होतो, ‘सुसंस्कृत’ किंवा ‘सभ्य पुरुष !’ पूर्वीच्या काळी संस्कृत भाषाच रूढ असल्याने सर्वच स्त्रिया आपल्या यजमानांना ‘आर्य’ या शब्दांनी हाक मारत. अगदी मंदोदरी देखील रावणाला ‘आर्य’ या शब्दाने हाक मारत असल्याचे दाखले प्राचीन साहित्यात मिळतात. त्यामुळे ‘उत्तर भारतीय म्हणजे आर्य जातीचे’, असे म्हणणे अज्ञानमूलक आहे.

तसेच द्रविड हा शब्दही जातीवाचक नाही, तर प्रांतवाचक आहे. भारताच्या दक्षिण भागाला विशेषतः आंधप्रदेश, तमिळनाडू आणि केरळ या तीन राज्यांच्या एकत्रित प्रांताला द्रविड म्हटले जात होते. गुरुदेव रविंद्रनाथ टागोर यांनी ‘जन गण मन’ या राष्ट्रगीतामध्ये ‘पंजाब, सिंधु, गुजरात, मराठा । द्रविड, उत्कल, वंग ॥’ अशा भारतातील विविध प्रांतांचा उल्लेख करतांना दक्षिण भारतासाठी ‘द्रविड’ शब्द उपयोगात आणला आहे. थोडक्यात आर्य-द्रविड मिथकाप्रमाणे ‘हिंदी ही आर्यांची भाषा आहे’, हेही एक मिथक आहे.

३. हिंदी शिकणारे ‘देशप्रेमी’ तमिळ भाषिक हिंदुत्ववादी !

श्री. अमित शहा यांचे वक्तव्य ज्या दिवशी प्रकाशित झाले, त्या दिवशी मी चेन्नईमध्ये अर्थात् तमिळनाडूच्या राजधानीमध्ये होतो. त्या दिवशी सकाळी आम्ही ‘वैदिक रिसर्च सेंटर’मध्ये श्री. बालगौतमन् यांना भेटलो. ते तामिळनाडूतील हिंदुविरोधी आणि भारतविरोधी घटनांविषयी प्रतिदिन प्रबोधन करणार्‍या बातम्या त्यांच्या संकेतस्थळावर आणि सोशल मीडियावर प्रसिद्ध करतात.

या विद्वान व्यक्तीने आमच्याशी हिंदी भाषेत संवाद साधण्याचा प्रयत्न केला. हा संवाद चालू असतांना त्यांच्या संकेतस्थळाच्या संपादकाने श्री. अमित शहा यांच्या वक्तव्याच्या संदर्भात तमिळनाडूमध्ये राजकीय विरोध चालू झाल्याचे वृत्त सांगितले. त्यांनी लगेचच याविषयी योग्य भूमिका स्पष्ट करतांना पुढील सूत्रे सांगितली.

अ. श्री. अमित शहा यांचे वक्तव्य तमिळ भाषेच्या संदर्भात नसून देशाच्या अधिकृत कामकाजाच्या भाषेच्या (ऑफिशिअल लॅग्वेजच्या) संदर्भात आहे.

आ. ‘हिंदी ही इंग्रजीला पर्याय असू शकते’ याचा अर्थ सध्या जे देशाचे कामकाज इंग्रजी मध्ये चालते, त्या स्थानी हिंदी हा पर्याय असू शकतो.

इ. ‘हिंदी ही देशातील अधिकृत भाषा असू शकते.’ याचा अर्थ हिंदी ही एकमेव देशाच्या कामकाजाची भाषा असू शकते. थोडक्यात आता परकीय इंग्रजी भाषेची आवश्यकता नाही.

ई. या वक्तव्यात कुठेही अन्य प्रादेशिक भाषांविषयी वक्तव्य नाही किंवा त्या भाषा संपुष्टात आणण्याचा कट नाही.

४. हिंदीविरोधामुळे तमिळनाडूची झालेली हानी !

तमिळनाडूच्या प्रवासात एक गुजराती भाषिक व्यापारी मला भेटले. ते महाराष्ट्रातून अलीकडेच तमिळनाडूमध्ये स्थायिक झाले होते. मी त्यांना विचारले की, महाराष्ट्रातून एवढ्या दूर व्यापारासाठी येण्याचे कारण काय आहे ? याविषयी त्यांनी दिलेले उत्तर महत्त्वाचे होते. ते म्हणाले, “हे तमिळनाडू राज्य अन्य राज्यांच्या तुलनेत कमीतकमी 10 वर्षे मागे आहे.” या लोकांना तमिळ सोडून अन्य भाषा येत नसल्याने कोणीही तमिळ व्यापारी तमिळनाडूच्या बाहेर जाऊन व्यापार करू शकत नाही. अन्य राज्यांत व्यापारामध्ये विकसित झालेली नवनवीन तंत्रे आणि तंत्रज्ञान येथील लोक भाषेच्या अडचणीमुळे शिकू शकत नाहीत. त्यामुळे भारतात एखादे तंत्रज्ञान विकसित झाल्यानंतर तमिळनाडूमध्ये पोहोचण्यासाठी 10 वर्षे लागतात. तोपर्यंत आमच्यासारखे व्यापारी अन्य राज्यातील तंत्रज्ञान घेऊन येथे येतो आणि आमचा व्यापार करतो. आम्ही तमिळ भाषाही आत्मसात केली आहे. त्यामुळे आज तमिळनाडूतील 75 टक्के व्यापार हा तेलुगु, मारवाडी आणि गुजराती लोकांच्या हातात आहे. ते पुढे म्हणाले, “तमिळनाडूतील लोक भारतात कुठेही पर्यटनासाठी गेलेले लोक भाषेच्या अडचणीमुळे फसवले जातात.”

हा बोलका अनुभव ऐकल्यानंतर ‘तमिळनाडूतील राजकारण्यांनी केवळ राजकीय लाभासाठी हिंदीविरोध करून काय मिळवले’, हा प्रश्‍न माझ्या मनात निर्माण झाला.

– श्री. चेतन राजहंस, राष्ट्रीय प्रवक्ता, सनातन संस्था.