रोग अनेक – औषध एक !

१. त्रिफळा गुग्गुळ

गळू, नाडीव्रण, गंडमाळा, भगंदर, सूज, गुल्म आणि मूळव्याध – त्रिफळा गुग्गुळ

२.अग्नीमुख चूर्ण !

कुष्ठ ८ भाग, चित्रक ७, हिरडा ६, ओवा ५, कापूरकाचरी ४, पिंपळी ३, वेखंड २, हिंग १ भाग चूर्ण डोस ४ ग्रॅम

पोट फुगणे, अजीर्ण, पोटात दुखणे, खोकला, दमा

३. बचनाग पाण्यात उगाळून त्याचा लेप द्यावा.

कफ, संधीवात, आमवात, सायटिका, डोकेदुखी, सूज, ताप, त्वचारोग

४. गुळवेल

गुळवेलीचा रस, सुंठीचा काढा, मनुकांचा काढा किंवा जेष्ठमधाच्या काढ्यासह घ्यावा.

वातरक्त, संधिवात किंवा आमवात

५. खजूर किंवा खारीक

मूर्च्छा, सायटिका, भ्रम, क्षय, ताप, कृशता, अतिसार, खोकला, रक्तपित्त आणि हृदयाची दुबर्लता

६. पुदिन्याचा रस आणि आल्याचा रस प्रत्येकी १ चमचा सैंधव घालून प्यावा.

अतिसार (जुलाब), पोटदुखी, खोकला

७. आंबेहळद

कफ, व्रण (जखम), खोकला, दमा, उचकी, ताप, शूल (पोटदुखी) कंड, खरूज, मुखरोग आणि रक्तदोष यांवर उपयोगी

८. कुष्ठादी तेल

कुष्ठ, हिंग, वेखंड, देवदारू, बडीशेप, सुंठ, सैंधव समभाग चूर्णाचा १ भाग, तेल ४ भाग आणि शेळीचे मूत्र १६ भाग आटवून यथाविधी तेल सिद्ध करावे.

कान दुखत असल्यास, पक्षाघात, कंपवात, सायटिका

९. कोहळा (कूष्मांड)

मानसरोग, मनोदौर्बल्य, स्मरणशक्ती कमी होणे, लघवी कमी होणे, लघवीची आग होणे, अपस्मार, कावीळ, आम्लपित्त, उन्माद

१०. भूनिबादिक्वाथ काढा !

काडेचिराईत, कुटकी, अडुळसा, कडू पडवळ, कडुनिंब, चंदन आणि त्रिफळा यांचा काढा करावा. ३० ते ६० मिलिलिटर दोनदा घ्यावा.

पित्तज्वर, विषमज्वर, आम्लपित्त, कण्ड आणि त्वचाविकार

संदर्भ : दैनिक सनातन प्रभात