हनुमान जयंती

अनुक्रमणिका

१. मारुति

२. हनुमान जयंती पूजाविधी

३. मारुतीची उपासना का करावी ?

४. मारुतीची उपासना

५. मारुतिविषयक मूर्तीविज्ञान

६. मारुतीची आरती

७. मारुतिस्तोत्र

८. मारुतीचा (हनुमंताचा) नामजप

९. श्रेष्ठवीर आणि स्वामीसेवातत्पर हनुमान !

१०. पापक्षालन करण्यासाठी हनुमंताने केलेल्या पराक्रमांचे स्मरण करा !

---

काही पंचांगांच्या मते हनुमान जन्मतिथी ही आश्‍विन वद्य चतुर्दशी आहे, तर काहींच्या मते चैत्र शुद्ध पौर्णिमा आहे. महाराष्ट्रातील हनुमान जयंती चैत्र पौर्णिमेला साजरी होते. या दिवशी हनुमानाच्या देवळात सूर्योदयाच्या आधीपासून कीर्तनाला प्रारंभ करतात. सूर्योदयाला हनुमानाचा जन्म होतो, त्या वेळी कीर्तन संपते आणि सर्वांना प्रसाद वाटला जातो.

 

प्रचलित पूजेतील प्रथा किंवा रुढीमागील कारणे

महाराष्ट्रात शनिवार, तर उर्वरित भारतात शनिवार आणि मंगळवार हे मारुतीचे वार मानले जातात. या दिवशी मारुतीला शेंदूर आणि तेल अर्पण करण्याची प्रथा आहे. मारुतीला नारळ फोडण्याची रुढीही पूर्वापार चालत आलेली आढळते. आध्यात्मिक उन्नतीसाठी उपासना म्हणून वाममुखी (डावीकडे तोंड असलेला) मारुति किंवा दासमारुति पूजेत ठेवतात.

 

मारुतीच्या उपासनेच्या अंतर्गत काही नेहमीच्या कृती

प्रत्येक देवतेचे विशिष्ट उपासनाशास्त्र आहे. याचा अर्थ असा की, प्रत्येक देवतेच्या उपासनेच्या अंतर्गत प्रत्येक कृती विशिष्ट प्रकारे करण्यामागे शास्त्र आहे. अशा कृतीमुळेच त्या देवतेच्या तत्त्वाचा जास्तीतजास्त लाभ होण्यास साहाय्य होते.

मारुतीच्या उपासनेविषयी अधिक जाणून घेण्यासाठी येथे क्लिक करा !

 

मारुतीच्या पूजेपूर्वी मारुतितत्त्वाशी
संबंधित सात्त्विक रांगोळ्या काढणे

मारुतीच्या पूजेपूर्वी, तसेच हनुमान जयंतीला घरी किंवा देवळात मारुतितत्त्व आकृष्ट करणार्‍या आणि प्रक्षेपित करणार्‍या सात्त्विक रांगोळ्या काढाव्यात. अशा काही रांगोळ्या पुढे दिल्या आहेत. अशा रांगोळ्या काढल्यामुळे तेथील वातावरण मारुतितत्त्वाने भारित होऊन त्याचा लाभ सर्वांनाच होतो. या रांगोळ्यांमध्ये पिवळा, फिकट निळा, गुलाबी यांसारखे सात्त्विक रंग भरावेत.

मध्यबिंदूपासून अष्टदिशांना प्रत्येकी ४ बिंदू काढावेत.

हनुमान जयंतीला ही रांगोळी काढावी.

 

शनीची साडेसाती आणि मारुतीची पूजा

शनीची साडेसाती न्यून (कमी) होण्यासाठी मारुतीची पूजा करतात. त्याचा विधी पुढे दिला आहे. एका वाटीत तेल घ्यायचे. त्यात चौदा काळे उडीद टाकून त्या तेलात स्वतःचा तोंडवळा पहायचा. मग ते तेल मारुतीला वाहायचे. एखादी रुग्ण व्यक्‍ती जरी मारुतीच्या देवळात जाऊ शकत नसली, तरीही याच पद्धतीने तिला मारुतीची पूजा करता येते. तेलात तोंडवळ्याचे प्रतिबिंब पडते, तेव्हा वाईट शक्‍तीचेही प्रतिबिंब पडते. ते तेल मारुतीला वाहिल्यावर त्यातील वाईट शक्‍तीचा नाश होतो. खरा तेली शनिवारी तेल विकत नाही; कारण ज्या शक्‍तीच्या त्रासापासून सुटका करून घेण्यासाठी एखादा माणूस मारुतीला तेल अर्पण करत असेल, ती शक्‍ती तेल विकणार्‍याला त्रास देण्याची शक्यता असते; म्हणूनच मारुतीच्या देवळाबाहेर बसलेल्याकडून तेल विकत न घेता तेल घरून नेऊन अर्पण करावे.

 

नामजप

देवतेच्या विविध उपासनांपैकी कलियुगातील सर्वांत श्रेष्ठ, सोपी, सुलभ आणि देवतेशी सतत अनुसंधान साधून देऊ शकणारी अशी एकमेव उपासना म्हणजे देवतेचा नामजप. देवतेच्या नामजपाने देवतेचे तत्त्व जास्तीतजास्त ग्रहण होण्यासाठी, नामजपाचा उच्चार अध्यात्मशास्त्रदृष्ट्या योग्य करणे आवश्यक असते. हनुमान जयंती या दिवशी हनुमानतत्त्व नेहमीपेक्षा १००० पटीने कार्यरत असते. त्याचा लाभ घेण्यासाठी त्या दिवशी मारुतीचा ‘श्री हनुमते नम: ।’ हा जप अधिकाधिक करावा.

मारुतीचा नामजप ऐकण्यासाठी येथे क्लिक करा !

 

मारुतिस्तोत्राचे पठण

समर्थ रामदासस्वामींचा १३ कोटी रामनामाचा जप पूर्ण झाल्यावर मारुति त्यांच्यासमोर प्रगट झाला आणि त्या दर्शनानंतर स्वामींनी मारुतिस्तोत्र (भीमरूपीस्तोत्र) रचले. या स्तोत्रात रामदासस्वामींनी विविध नावांनी मारुतीच्या रूपाचे वर्णन आणि त्याची स्तुती केली आहे. हे स्तोत्र पठण करणार्‍याला धनधान्य, पशूधन, संतती या सार्‍याचा आणि उत्तम रूपविद्यादीकांचा लाभ होतो. या स्तोत्राच्या पठणाने भूत, पिशाच, समंध आदी वाईट शक्‍तीची बाधा; सगळे रोग, व्याधी (त्रिविध ताप) नष्ट होतात, तसेच मारुतीच्या दर्शनाने सारी चिंता दूर होऊन आनंदाची प्राप्ती होते, अशी फलश्रुती या स्तोत्रात दिलेली आहे.

मारुतिस्तोत्र ऐकण्यासाठी येथे क्लिक करा !

 

मारुतीची आरती

मारुतीची (हनुमंताची) आरती समर्थ रामदासस्वामी यांनी रचलेली असल्याने तिच्यामध्ये मुळातच चैतन्य ओतप्रोत भरलेले आहे.

मारुतीची आरती ऐकण्यासाठी येथे क्लिक करा !

 

मारुतिगायत्री

आञ्जनेयाय विद्महे । वायुपुत्राय धीमहि । तन्नो वीरः प्रचोदयात् ।। अर्थ : आम्ही अंजनीपुत्र मारुतीला जाणतो. वायूपुत्र मारुतीचे ध्यान करतो. तो वीरमारुति आमच्या बुद्धीला सत्प्रेरणा देवो.

 

मारुतीला करावयाच्या काही प्रार्थना !

अ. हे मारुतिराया, तू जशी श्रीरामचंद्राची दास्यभक्‍ती केलीस, तशी भक्‍ती मलाही करण्यास शिकव, ही तुझ्या चरणी प्रार्थना ! आ. हे मारुतिराया, धर्मरक्षणासाठी तू मला भक्‍ती आणि शक्‍ती दे, ही तुझ्या चरणी प्रार्थना ! इ. हे मारुतिराया, तू जसे रामनामाच्या बळावर अधर्मी असुरांना मारलेस, तसे आता चालू असलेल्या धर्म-अधर्माच्या लढ्यात आम्हाला ‘साधना’ म्हणून राष्ट्ररक्षण आणि धर्मरक्षण यांचे कार्य करता येण्यासाठी आशीर्वाद अन् बळ दे ! हनुमान जयंती पूजाविधी कसा करावा हे जाणून घेण्यासाठी येथे क्लिक करा !

संदर्भ : सनातन-निर्मित लघुग्रंथ ‘मारुति’