અનુક્રમણિકા
વાળા (ખસ) ચૂર્ણ ઠંડા ગુણધર્મ ધરાવતું છે અને પિત્ત તેમજ કફ નાશક છે.
૧. વાળા (ખસ) ચૂર્ણ : ગુણધર્મ અને સંભાવ્ય ઉપયોગ
વાળા ચૂર્ણ આ ઔષધ ઠંડા ગુણધર્મો ધરાવે છે અને પિત્ત તેમજ કફ નાશક છે. તેના વિકારમાંના સંભાવ્ય ઉપયોગ નીચે જણાવ્યા પ્રમાણે છે; પરંતુ પ્રકૃતિ, પ્રદેશ, ઋતુ અને તે સાથેના અન્ય વિકાર અનુસાર ઉપચારોમાં પાલટ (પરિવર્તન) થઈ શકે છે. તેથી વૈદ્યના માર્ગદર્શન હેઠળ જ ઔષધ લેવું.
ઉપયોગ | ઔષધ લેવાની પદ્ધતિ | સમયગાળો |
---|---|---|
અ. ઉષ્ણતાના વિકાર (ઉષ્ણ પદાર્થ ન સહન થવા, મોઢું આવવું, શરીરની બળતરા થવી, મૂત્રમાર્ગમાં બળતરા થવી, શરીર પર ફોલ્લીઓ ઉઠવી, ચક્કર આવવા, ગૂમડા થવા, ઇત્યાદિ) | સવારે નયણે કોઠે ૧ ચમચી વાળા (ખસ) ચૂર્ણ ૧ કપ દૂધ અને ૧ ચમચી ગાંગડા સાકરના મિશ્રણ સાથે લેવું. આ ઔષધ લીધા પછી સામાન્ય રીતે ૧ કલાક કાંઈ ખાવું-પીવું નહીં. | ૭ દિવસ |
આ. ઊલટી જેવું લાગવું, ઊલટી, ઝાડા થવા અને શૌચના માર્ગે લોહી પડવું | વાળા (ખસ) ચૂર્ણ, નાગરમોથનું ચૂર્ણ, ધાણા પાવડર અને વરિયાળી પાવડરનું સમભાગ મિશ્રણ કરવું. તેમાંનું ૧ ચમચી ઔષધ દિવસમાં ૩-૪ વાર એક વાટકી ગરમ પાણીમાં લેવું. | ૩ થી ૪ દિવસ |
ઇ. તાવ | દિવસમાં ૩-૪ વાર પા ચમચી વાળાનું ચૂર્ણ એક વાટકી ગરમ પાણીમાં લેવું | ૩ થી ૪ દિવસ |
ઈ. ઉનાળાના દિવસોમાં ઉષ્ણતાના વિકાર ન થાય, તે માટે | પીવાના ૧ લિટર પાણીમાં અડધી ચમચી આ પ્રમાણે વાળાનું ચૂર્ણ પલાળી રાખવું. તરસ લાગે ત્યારે આ જ પાણી પીવું. | ઉનાળો અને શરદ ઋતુ (ઑક્ટોબરની ગરમી) |
૨. સૂચના
અ. વયજૂથ ૩ થી ૭ માટે પા અને ૮ થી ૧૪ માટે અડધા પ્રમાણમાં ચૂર્ણ લેવું.’
૩. ઔષધનું સુયોગ્ય પરિણામ થવા માટે આ ટાળવું !
મેંદો અને ચણાના લોટ (બેસન)ના પદાર્થો; ખાટા, ખારા, વધારે તળેલા અને તીખા પદાર્થો; આઈસ્ક્રીમ, કાકવી (ગોળ બનવા પહેલાંનું પ્રવાહી), દહીં, પનીર, ચીઝ; વાસી, કસમયે અને અતિપ્રમાણમાં ભોજન; તડકામાં ફરવું; તેમજ રાત્રે જાગરણ.
૪. ઔષધ લેતી સમયે ઉપાસ્ય દેવતાને પ્રાર્થના કરવી !
‘હે ભગવાન, આ ઔષધ હું આપના ચરણોમાં અર્પણ કરીને આપના ‘પ્રસાદ’ તરીકે ગ્રહણ કરું છું. આ ઔષધથી મારા વિકાર દૂર થવા દેશો.’
વૈદ્ય મેઘરાજ માધવ પરાડકર, સનાતન આશ્રમ, રામનાથી, ગોવા. (૧૧.૬.૨૦૨૧)
વધુ માહિતી માટે વાંચો : સનાતનનો ગ્રંથ ‘આયુર્વેદ અનુસાર આચરણ કરીને ઔષધિઓ વિના નિરોગી રહો !’ (હિંદી, અંગ્રેજી અને મરાઠી ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ)