દેવીનાં મંદિરોમાં ભક્તોની ઘણી ભીડ હોય છે. આવું જ એક મંડી જીલ્લાના સિમસ ગામમાં સિમસા માતા દેવીનું મંદિર છે. આ દેવી સંતાનવિહોણી સ્ત્રીઓની મનોકામના પૂર્ણ કરતાં હોવાથી તે સંતાન દાત્રી તરીકે ઓળખાય છે.
‘‘આધ્યાત્મિક શક્તિને લીધે દેશની ઉન્નતિ થશે અને ભારત વિશ્વગુરુપદ પ્રાપ્ત કરશે; એટલે આપણને ધર્મ સાથે રાષ્ટ્રસેવા પણ કરવી જોઈએ.’’
શારદીય નવરાત્રિના બીજા દિવસે શ્રી બ્રહ્મચારિણી દેવીની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ સમયે કાશી સાથે જ અન્ય સ્થાનોથી સહસ્રો ભક્તો અહીં દર્શન લેવા માટે આવે છે.
દેવતાઓની વિનંતિને માન આપીને ભગવાન વિષ્ણુએ સુદર્શનચક્રથી સતીના શરીરને ૫૧ ભાગોમાં ધીમે ધીમે ખંડિત કર્યું. આ રીતે દેવી સતીના શરીરના ૫૧ ભાગ થયા. જે જે સ્થાન પર દેવીના શરીરનો અંશ પડતો ગયો, ત્યાં ત્યાં શક્તિપીઠની સ્થાપના થઈ.
શ્રી વિદ્યાચૌડેશ્વરીદેવીની મૂર્તિ જાગૃત છે અને તેમનામાં પુષ્કળ ચૈતન્ય છે. દેવીની મૂર્તિમાં પુષ્કળ ચૈતન્ય હોવાથી તેમનામાં પુષ્કળ (૨૦.૪૫ મીટર) સકારાત્મક ઊર્જા હોવાનું પરીક્ષણમાંથી જણાઈ આવ્યું.
પ્રભુ શ્રીરામે પોતે રાજા દશરથનું પિંડદાન કર્યું હતું અને તેમને મુક્તિ મળી હતી. સીતામાતાએ પણ રેતીનો પિંડ બનાવીને રાજા દશરથનું પિંડદાન કર્યું હતું. તેથી અહીં રેતીના પિંડ બનાવવામાં આવે છે. પહેલાં ગયા ખાતે પિંડદાન માટે ૩૬૦ વેદીઓ હતી, તેમાંની હવે કેવળ ૪૮ શેષ છે.
આ મંદિરમાં પ્રથમ અર્જુન અને ભીમે યુદ્ધકળામાં યશપ્રાપ્તિ માટે દેવીની ઉપાસના કરી હતી. શત્રુનાશિની દેવી શ્રી બગલામુખી મંદિરમાં વિવિધ પ્રકારના ત્રાસોનાં નિવારણ માટે શત્રુનાશ હવન કરાવી લેવામાં આવે છે. દેવીના મંદિરમાં હવન કરવાથી મનોવાંચ્છિત ફળપ્રાપ્તિ થાય છે.
હાસનંબાદેવીનું મંદિર સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન કેવળ કેટલાક દિવસો માટે જ ભક્તો માટે ખોલવામાં આવે છે. આ દેવાલયના ગર્ભગૃહમાં પ્રજ્વલિત કરેલો દીવો સમગ્ર વર્ષ પ્રજવળતો રહે છે અને દેવીને પહેરાવેલા હારમાંનાં પુષ્પો સમગ્ર વર્ષ કરમાતાં નથી.
હિમાચલ પ્રદેશના ચંબા જીલ્લાથી ૪૦ કિ.મી. અંતરે આવેલું આ મંદિર સેંકડો વર્ષ પ્રાચીન છે. અહીં ભ્રાણ નામના સ્થાન પર કૂવામાં દેવી પ્રકટ થયાં હતાં. તત્કાલીન રાજા પ્રતાપસિંહને દેવીએ સ્વપ્નમાં દૃષ્ટાંત આપીને ચંબા ખાતે તેમની સ્થાપના કરવાનું કહ્યું.
કાલીની ઉપાસનાનો પ્રપંચ કરનારા અનેક ગ્રંથ ઉપલબ્ધ છે અને તેમાંના પૂર્ણાનંદનો ‘શ્યામારહસ્ય’ અને કૃષ્ણાનંદનો ‘તંત્રસાર’ આ બે ગ્રંથ વિશેષ પ્રસિદ્ધ છે.