કર્ણાટક રાજ્યના ઉડુપી જિલ્લામાં ‘સૌપર્ણિકા’ નદીના કાંઠે ‘કોલ્લુરૂ’ નામનું ગામ છે. આ ગામની પાછળ ‘કોડચાદ્રી’ નામનો પર્વત છે. સત્યયુગમાં દેવીએ કોડચાદ્રી પર્વત પર મૂકાસુરનો વધ કર્યા પછી દેવીનું ‘મૂકાંબિકા’ એવું નામ પડ્યું. આ પર્વત પર આદ્ય શંકરાચાર્યને મૂકાંબિકાદેવીએ દર્શન આપ્યા હતા.
મંદિરની ભીંત પર ‘તંત્ર ગણપતિ’ નામક ગણપતિ છે. કામાખ્યાદેવીના દર્શને જતી વેળા ભક્તો જળકુંડ નજીક રહેલા ગણપતિના દર્શન લે છે અને દેવીના દર્શન થયા પછી આ તંત્ર ગણપતિના દર્શન લે છે.
શ્રી હિંગળાજમાતા મંદિર એક નૈસર્ગિક ગુફામાં છે. મંદિરમાં માટીની એક વેદી છે. આ મંદિરમાં દેવીની મૂર્તિ હોવાને બદલે સ્વયંભુ શિલા છે. આ શિલા સિંદૂરથી મઢાવેલી છે. તેને સંસ્કૃતમાં ‘હિંગુલા’ કહે છે.
‘પિળ્ળૈયારપટ્ટી (‘પિળ્ળૈયાર’ એટલે તામિલ ભાષામાં શ્રી ગજાનન) એ અહીંનું સ્વયંભૂ ગજાનનનું મંદિર છે જે તામિલનાડુમાંના ગજાનનના મુખ્ય ત્રણ મંદિરોમાંથી પહેલું મંદિર છે. આ મંદિર એક સહસ્ર વર્ષો અગાઉ પલ્લવ રાજાઓના સમયગાળામાં બાંધવામાં આવ્યું છે.
આ મંદિરના નિર્માણ પાછળ પણ ઇતિહાસ છે. મહાભારતકાળથી નાગ અને ગરુડમાં વેર છે. પ્રાચીન કાળમાં નૈનાતીવુનાં દેવીને પાસેના ‘પુળીયંતીવુ’ દ્વીપ પર રહેનારો નાગ પ્રતિદિન એક ફૂલ મોઢામાં ધરીને અર્પણ કરતો હતો. એક દિવસ ગરુડ તે સ્થાન પર આવે છે.
વર્ષ ૧૯૫૨માં ભારત સરકારના એક ઉચ્ચ પદ ધરાવતા અધિકારી શ્રી અપ્પાજી પંત જે મૂળના મહારાષ્ટ્રના હતા, તેમની સિક્કિમ રાજ્યમાં નિમણૂક થઈ હતી. શ્રી અપ્પાજી પંત એ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિના અને ઈશ્વરના ભક્ત હતા. વર્ષ ૧૯૫૩માં તેમને એક સ્વપ્નદ્રષ્ટાંત થયો હતો.
સ્વરબ્રહ્મનો આવિષ્કાર એટલે ઓમકાર. શ્રી ગણેશને પણ ઓમકાર સ્વરૂપ શ્રી ગણેશા એમ કહ્યું છે. શ્રી ગણેશ વરદસ્તોત્રમાના અનેક શ્લોકો પરથી ગણેશજીનો સંગીત સાથેનો સંબંધ સ્પષ્ટ થાય છે.
શિવ અને પાર્વતી આ ઠેકાણે આવ્યા હતા ત્યારે તેમણે થોડોક સમય અહીં રહેવાનું નક્કી કર્યું. પાર્વતી નદીના કાંઠે શિવજીએ ૧૧ સહસ્ર વર્ષો તપશ્ચર્યા કરી. એક દિવસ પાર્વતીમાતા આ નદીમાં જળક્રીડા કરી રહ્યાં હતાં ત્યારે તેમના કર્ણભૂષણમાંથી એક મણિ પાણીમાં પડ્યો.
સહસ્રો વર્ષો પહેલાં રાક્ષસ અને દાનવોને કારણે માનવ અને દેવ ભયભીત થયા હતા. તે સમયે માનવોએ દેવીને આર્તતાથી પોકારી. પાર્વતી માતા શ્રી છિન્નમસ્તિકા દેવીનાં રૂપમાં પ્રગટ થયાં અને તેમણે ખડ્ગથી અસુરોનો સંહાર કર્યો. અન્ન-પાણી લેવાનું ભૂલી જઈને તે કેવળ દુષ્ટોનો સંહાર કરતાં રહ્યાં.
દેવભૂમિ હિમાચલ પ્રદેશમાં કુલુ નામનું નગર છે. આ નગરની ચારે દિશાઓમાં અનેક દૈવી સ્થાનો છે. કુલુ એટલે પૂર્વના કાળમાંનું ‘કુલાંતપીઠ’ ! જ્યાં માનવીનું કુળ સમાપ્ત થાય છે અને દેવકુળ અર્થાત્ દેવોનું નિવાસસ્થાન છે તે, અર્થાત્ ‘કુલાંતપીઠ’ ! આવા કુલુ પ્રદેશમાં કુલુની ખીણ છે.